روحانیون به‌عنوان مرجع فکری و فرهنگی جامعه، نقشی بی‌بدیل در شکل‌گیری، هدایت و تداوم انقلاب اسلامی ایفا کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که انقلاب اسلامی با آن روبه‌رو بوده، موانع فکری و عقیدتی بوده است که هم از سوی جریانات داخلی و هم از جانب گفتمان‌های رقیب تحمیل می‌شد. روحانیون با بهره‌گیری از سه مؤلفه‌ی اساسی بینش دینی، توانایی ارتباط با آحاد مردم و قدرت استدلالی—توانسته‌اند این موانع را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهند:
ایجاد انسجام فکری بر پایه‌ی اندیشه‌ی اسلامی
یکی از راهبردهای کلیدی روحانیون، تبیین مبانی اسلامی انقلاب بر اساس تعالیم قرآن و نهج‌البلاغه بوده است. در دوران پیش از انقلاب، برخی جریانات فکری سعی داشتند ایدئولوژی‌های سکولار، لیبرالیستی یا مارکسیستی را به‌عنوان جایگزین معرفی کنند. اما روحانیون با تشریح تفاوت‌های بنیادی اسلام با این گفتمان‌ها، توانستند یک انسجام فکری حول محور «اسلام سیاسی» ایجاد کنند.
مقابله با تحریفات و شبهات فکری
در مسیر انقلاب، یکی از موانع مهم، القای شبهات درباره‌ی کارآمدی اسلام در اداره‌ی جامعه بود.(۱۳۹۸/۵/۳) برخی نخبگان و روشنفکران مدرن‌گرا معتقد بودند که دین ظرفیت اداره‌ی حکومت را ندارد. روحانیونی چون شهید مطهری، علامه طباطبایی و امام خمینی (ره) با ارائه‌ی مباحث عمیق فقهی و فلسفی، این شبهات را پاسخ داده و نشان دادند که اسلام دارای نظام فکری و حکومتی منسجم است.
آگاهی‌بخشی و ارتقای سواد دینی مردم
روحانیون با خطابه‌ها، تألیفات و جلسات روشنگرانه، سطح آگاهی عمومی را نسبت به مسائل دینی و سیاسی ارتقا دادند. (۱۴۰۰/۹/۵)برگزاری جلسات وعظ و خطابه در مساجد، انتشار کتب و مقالات، و استفاده از ابزارهای ارتباطی مختلف باعث شد که مردم بتوانند مبانی فکری انقلاب را بهتر درک کنند و در برابر تبلیغات سوء مقاومت نمایند.
ایجاد هویت دینی در برابر غرب‌زدگی
یکی دیگر از موانع فکری مهم، جریان غرب‌زدگی بود که در دوره‌ی پهلوی با شدت بیشتری ترویج می‌شد. بسیاری از نخبگان جامعه، پیشرفت را در گرو تقلید از غرب می‌دانستند. روحانیون با تبیین استقلال فکری و فرهنگی، و با نقد تقلید کورکورانه از غرب، توانستند یک هویت مستقل اسلامی را در جامعه شکل دهند که یکی از ارکان اصلی انقلاب اسلامی شد.
یادداشت اختصاصی // حجت الاسلام رضا واوسری