تبیین نهضت ملی شدن صنعت نفت توسط مقام معظم رهبری

اختصاصی // حجت الاسلام موحدنژاد

مقدمه

یکی از مهم ترین اتفاقات افتاده در تاریخ معاصر ایران، ماجرای نهضت ملی شدن صنعت نفت است که روز 29 اسفند ماه هر سال در تقویم هجری شمسی ایران اسلامی سالگرد موفقیت این نهضت جشن گرفته می شود. این اتفاق بخاطر حضور دو چهره محبوب تاریخ ایران «آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی» و «محمد مصدق» مورد توجه است. علاوه بر آن این اتفاق الگوی مقاومتی خوبی برای جامعه آن زمان بود و تابوی اعتراض به رژیم شاهنشاهی را شکست.

حال نگارنده بر آن شد تا با تحقیق در بیانات مقام معظم رهبری تحلیل و نظر ایشان درباره جنبش مذکور را کسب کند. نکاتی که از بیانات ایشان استخراج شد تقدیم می گردد:

سیر تاریخی نهضت ملی شدن صنعت نفت

عصر غصب

در سیر تاریخی نهضت ملی شدن نفت ابتدا به ریشه ها و مقدمه های ایجاد نهضت می پردازیم؛ مهم ترین بخشی که دلیل ایجاد نهضت ملی شدن صنعت نفت می باشد غصب نفت ایران توسط دیو سیاه امپریالیسم یعنی انگلستان می باشد. این کشور غارتگر دوران توسط قرارداد دارسی و شرکت نفت ایران و انگلیس اقدام به غصب نفت ملت ایران کرد. و تا مدت 60 سال انحصارا حق اکتشاف و استخراج و حمل و نقل و صدور نفت ایران در اختیار شرکت نفت ایران و انگلیس قرار گرفت.

این قرارداد که ابتدا با سلسله قاجار بسته شده بود در سلسله پهلوی ادامه یافت

تا زمانی که رضا شاه بخاطر روحیه قلدر مآبانه خویش و طمع شخصی با حفظ سرسپردگی تصمیم به اصلاح و نابودی قرارداد دارسی گرفت.[1] حاصل این اقدام قلدر مآبانه و طمع گری او این شد که  کمپانی نفت ایران و انگلیس با پشتیبانی دولت غاصب انگلستان و اعمال زور و قدرت توانست شصت سال بر قرارداد مذکور اضافه کند و شصت سال دیگر به غصب ناجوانمردانه خود ادامه دهد.

این مسئله تا سال 1329 ادامه داشت. تداوم زورگویی این دولت سفاک (انگلستان) و رفتار ضحاک گونه او با مردم ایران و حتی رژیم شاهنشاهی باعث ایجاد خشم و انزجار نسبت به دولت انگلستان و این قرارداد ننگین در ملت ایران شد.

عصر خیزش

“الغاصب یوخذ باشق الاحوال”

پس از سال ها خشم و انزجار ملت ایران با رهبری آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی و محمد مصدق تصمیم به رفع ید از غاصب گرفت. حضور مردم و پشتوانه مردمی باعث قدرت بیش از پیش نهضت شد و نهضت با قدرت گیری توانست صنعت نفت را ملی کند. این نکته را باید دانست در رهبری نهضت ملی شدن صنعت نفت از نظر مقام معظم رهبری  مرحوم آیت الله کاشانی نقش اول اتفاقات رخ داده محسوب می شود. نقش ایشان در جذب حمایت مردم بسیار موثر بود و ایشان بود که مصدق را به مرحله نخست وزیری در رژیم شاهنشاهی رساند. نمایندگان ایشان با سفر به اقصی نقاط کشور حمایت مردم را جلب کردند و زمینه قیام را فراهم نمودند. [1] اگر علما و انگیزه دینی برای مردم نبود هیچ گاه این نهضت شکل نمیگرفت و عامل جذب مردم به این نهضت حضور علما و انگیزه دینی بود.[2]

در مورد دکتر مصدق باید دانست که ایشان در عین حال که مایل به استقلال بود اما با حسن ظن به آمریکا و ایجاد انشقاق در نهضت مذکور سبب شکست ادامه حرکت نهضت گردید.[3] اگر اعتماد به آمریکا[4]و جدا شدن از آیت الله کاشانی توسط مصدق رخ نمی داد حتما نهضت مذکور ادامه پیدا میکرد. علت جدایی مصدق از آیت الله کاشانی توطئه دشمنان بود و همین توطئه سبب شد تا مصدق از آیت الله کاشانی فاصله بگیرد و این فاصله گرفتن سبب جدایی مردم از نهضت ملی شدن صنعت نفت و رخ دادن کودتای 28 مرداد شد.[5]

غروب خیزش

پس از جدایی علما از نهضت ملی شدن صنعت نفت، نهضت به زمین افتاد. آن همه فداکاری و هیاهو همه در یک نقطه متوقف شد. مصدق تبعید شد. شاه که در آستانه براندازی قرار گرفته بود با ژست پیروزی به سرزمین ایران برگشت و همه زحمات آیت الله کاشانی به باد رفت. این اتفاق و مقاومت نیمه کاره باعث شد تا یک تجربه تاریخی برای رهبران مقاومت شکل بگیرد: اعتماد به استکبار سرمنشا نابودی است.[6] اگر مصدق به آمریکا تکیه نکرده و حسن ظن نداشت اگر او از آیت الله کاشانی جدا نمی شد اگر آمریکا در آن روز ها با دخالت مستقیم کودتا نمی کرد شاید مسیر تاریخ متفاوت تر از هر چه که ما دیدیم طی می شد.

اما افسوس که هیچ کدام از این اتفاقات نیفتاد و مردم برای رهایی از سایه سنگین استکبار تا طلوع صبح 22 بهمن سال 1357ه.ش صبر کردند…

[1] 14/11/1373

[2] 20/08/1380

[3] 19/10/1395

[4] 22/03/1396

[5] 12/08/1394

[6] 20/08/1380

[7] 22/03/1396